Als je start in het onderwijs kan je het gevoel hebben dat je overspoeld wordt met informatie en werk. Dit kan je het gevoel geven dat je grip verliest. Door te plannen en gebruik te maken van de rustige momenten in het schooljaar, kun je de regie in handen houden en weer grip krijgen op je werkzaamheden. Zo blijft werken in het onderwijs leuk.
Pieken en dalen in het onderwijs
Om te beginnen kan ik uit ervaring zeggen dat een schooljaar pieken en dalen kent. Tijdens de pieken is het echt hard werken en is er weinig tijd voor andere zaken. Tijdens de dalen is er meer tijd om bepaalde lijnen uit te zetten en je administratie vorm te geven. Het is dus van belang van die rustige momenten in het onderwijs gebruik te maken. En dat kan eigenlijk alleen als je zorgt voor een goede planning en je jezelf aanleert dat je vooruit kijkt om in te kunnen spelen op de pieken die gaan komen. Hiervoor is het noodzakelijk om inzicht te krijgen in hoe het schooljaar is opgebouwd, om te beginnen door een beeld te krijgen van welke periodes in het onderwijs standaard druk zijn:
- Het begin van het schooljaar – meestal de eerste vier tot vijf weken
In deze periode moeten alle processen weer worden opgestart, de neuzen moeten dezelfde kant op staan, teams en vakgroepen moeten worden opgestart en gaan vergaderen en jij als docent moet je leerlingen en nieuwe collega’s leren kennen. - De periode voor de kerstvakantie
Rond de kerstvakantie is het vaak vooral druk omdat er veel moet. Begrotingen, nog even vergaderen, kerstdiners, gala’s en meer. Al die dingen vragen veel tijd en aandacht. Dit gaat over het algemeen gepaard met het feit dat mensen het rond die tijd ook op privégebied druk hebben, waardoor de (werk)druk nog zwaarder kan aanvoelen. Als je in het onderwijs werkt, heb je vaak niet alleen te maken met je eigen schooljaar. Ook het schooljaar van je kinderen en/of het studiejaar van jouw eigen studie vragen de nodige tijd en energie. - De periode rondom de (eind)examens
Examens moeten worden voorbereid, extra trainingen worden gegeven, de processen moeten worden begeleid en uiteraard moeten al die examen worden nagekeken. Voor bovenbouwdocenten is dit veel extra werk, maar het ook onderbouwdocenten hebben vaak meer werkdruk, omdat zij bepaalde taken overnemen waar mogelijk. - De periode voor de zomervakantie
Al het werk moet worden afgerond en het volgend schooljaar moet zo goed mogelijk worden voorbereid. Docenten zijn vaak moe en toe aan een beetje rust. Er wordt vaak veel vergaderd in deze periode, onder andere over het wel/niet overgaan van leerlingen.
Gebruik maken van de rustige periodes
Wanneer je weet wanneer de drukke periodes in het jaar zijn, dan weet je ook wanneer de rustigere momenten in het jaar zijn. Nu is het zaak hier ook gebruik van te maken. Tijdens drukke periodes kan je het gevoel hebben dat de dagen voorbij vliegen en dat je niets van je lijstje hebt kunnen afvinken. De lessen die je moet geven geef je, maar het tussenuur dat je normaal gesproken gebruikt om wat mailtjes te sturen, verdwijnt ineens doordat er allerlei vragen komen van collega’s of brandjes moeten worden geblust.
Dat gevoel van gejaagdheid slurpt energie en voelt niet prettig. Natuurlijk kun je je vakanties gebruiken om het werk in te halen dat is blijven liggen, maar daar zijn die vakanties eigenlijk niet voor. Veel beter is het om je werk zoveel mogelijk tijdens werkuren te doen. Door daar goed over na te denken en na te denken over de planning van het jaar en het invullen van drukkere en rustigere periodes, voorkom je dat je teveel stress ervaart en tijdens je vakanties de gaten probeert te dichten.
Plannen
Een schooljaar is eigenlijk ieder jaar weer hetzelfde. De meeste projecten en grote gebeurtenissen komen ieder jaar terug. Daardoor weet je eigenlijk heel precies wanneer je vol gas moet gaan en wanneer je wat tijd ‘over’ hebt. Door bij je planning verder te kijken dan een dag of een week (en het liefste zelfs verder dan een maand), voorkom je dat je tijdens drukke periodes ook nog allerlei werkzaamheden moet doen waar je eigenlijk geen tijd voor hebt.
Wat kun je doen in rustige periodes?
- Vooruit werken met projecten
Vaak is aan het begin van het jaar al duidelijk welke taken en projecten er tijdens het schooljaar zullen (door)lopen of worden opgestart. Denk van te voren na over welke werkzaamheden daar bij komen kijken. Welke werkzaamheden kun je alvast voorbereiden en zijn niet afhankelijk van een planning of deadline? - Bereid lessen alvast voor
Kijk ook eens naar je lessen. Als het goed is, is het aan het begin van het jaar al duidelijk welke stof je moet gaan behandelen met welke klassen. In principe stelt deze kennis je in de gelegenheid om je lessen voor het hele jaar al voor te bereiden. Het nadeel daarvan is natuurlijk dat je niet echt spontane lessen kunt geven waarin je de actualiteit meeneemt. Maar wellicht kan je wel de grote lijnen alvast uitzetten door powerpoints te maken die je grotendeels alvast invult. Maar kijk ook eens in je bestanden van vorig jaar, kan je nog iets hergebruiken van de lessen die je vorig jaar gegeven hebt? - Houd rekening met inleverdata
Denk na over inleverdata van toetsen of opdrachten die je zelf kunt inplannen. Probeer deze data zoveel mogelijk in te plannen op moment die rustig zijn. Niets zo vervelend wanneer je drie examenklassen moet nakijken en daarnaast een groot project van de onderbouw moet nakijken. - Bijhouden en opschonen van databases
Leg een database aan met collega’s of vakgroepgenoten voor opdrachten voor projecten, (lees)dossiers etc. Zorg dat deze database up to date is, zodat je niet misgrijpt op het moment dat je een opdracht nodig hebt. Gebruik de rustige momenten om een dergelijke database bij te werken en op te schonen. Zo heb je in drukke periodes altijd opdrachten beschikbaar. - Lessen van collega’s bezoeken
Het bezoeken van lessen van collega’s kan heel leerzaam en interessant zijn. Het geeft nieuwe inzichten en ideeën over jouw eigen lespraktijk. Feedback van jou aan deze collega kan ook heel nuttig zijn, kortom: het bezoeken van lessen van collega’s is een goede manier om je eigen didactiek en die van je collega te verbeteren. Echter, tijdens drukke en stressvolle periodes is het niet altijd prettig om iemand in je les te hebben die kritisch meekijkt of van jou wil leren. Dat kan dan net even een prikkel teveel zijn. Plan daarom dit soort nuttige bezoeken tijdens rustige periodes in het jaar.
Wil jij écht werk maken van een goede jaarplanning? Wil je je hele jaar overzien op slechts één A4? Wil je leren hoe je je schooljaar in periodes verdeelt en hoe je deze periodes ook overzichtelijk kunt plannen?
Dan is de cursus Plan je schooljaar rond voor VO en MBO écht iets voor jou! Je leert welke informatie je nodig hebt om je schooljaar te plannen en hoe je deze informatie kunt omzetten naar een concreet plan.
Vervolgens ga je aan de slag om dit jaarplan te versmallen naar periodes en zelf lessenseries of individuele lessen.
Een superwaardevolle vaardigheid die je ieder jaar opnieuw kunt inzetten. En dat niet alleen, want in de cursus laat ik je ook zien hoe je deze planning kunt (ver)delen met je collega’s en hoe je samen kunt werken aan een overzichtelijke en waardevolle jaarplanning waarin je de taken verdeelt. Dat scheelt werkdruk en geeft ruimte!
