‘Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’. Volgens mij zei Einstein dit en de eerste keer dat ik de quote las moest ik echt even nadenken. Wat staat hier nu eigenlijk? Het heeft alles te maken met habituatie of ook wel gewenning. Habituatie vindt zijn oorsprong in het Behaviorisme en het wil eigenlijk zeggen dat, wanneer je iets maar vaak genoeg hetzelfde doet, je er eigenlijk geen aandacht meer aan besteedt. Denk bijvoorbeeld aan ademhalen, slikken of met je ogen knipperen. Dat gaat allemaal vanzelf en je bent je niet bewust van deze handeling. Tot het moment dat je verkouden wordt of bijvoorbeeld een longontsteking krijgt en je je ineens heel bewust bent van het (niet zo makkelijk kunnen) ademhalen.
Zo gaat het eigenlijk met heel veel dingen. De route die je naar school fietst bijvoorbeeld. Als je elke dag dezelfde route rijdt, kan het zijn dat je op een gegeven moment niet meer weet hoe je nu precies op je werk bent gekomen. Het wordt een soort automatisme. Hoogleraar cognitieve neurowetenschappen Tali Sharot vertelt in haar nieuwe boek ‘Gelukkiger leven door opnieuw naar je routines te kijken’ (2024) zelfs over hoe het gevoel van een sleur in je leven kan ontstaan door deze habituatie/gewenning én hoe je hier op relatief makkelijke wijze weer uit kunt komen.
Maar goed, wat heeft dit nu te maken met jou als leraar? Nou het volgende: als je leraar wordt, dan volg je over het algemeen de lerarenopleiding en ga je vervolgens aan het werk. Je ontwikkelt allerlei handigheidjes, ‘maniertjes’, trucjes en werkwijzen om je werk goed uit te kunnen voeren. Er zijn leraren die dit 40 jaar lang kunnen doen zonder iets aan hun werkwijze te veranderen. Wel merken zij vaak dat wat eerder nog wel werkte, steeds minder lijkt te werken. Ze doen niks anders en toch lijkt het niet meer te lukken. Maar eigenlijk is dat dus precies het punt. In al die tijd worden ze niet meer uitgedaagd om eens goed naar hun routines en werkwijze te om te onderzoeken of deze nog wel opleveren wat ze zouden moeten opleveren.
Of, en dat gebeurt veel, ervaren leraren doen al zo lang ‘hetzelfde trucje’ dat ze het werk niet meer zo leuk vinden. Ze belanden in een sleur. En dat zorgt ervoor dat ze iets anders willen en er steeds vaker voor kiezen om dat ‘iets anders’ buiten het onderwijs te vinden. Jammer, omdat het misschien wel heel zinvol kan zijn om eens uit die sleur te komen en eerst eens van een afstandje te bekijken wat ze je zou kunnen doen om anders te werken, meer/betere resultaten te zien in het werk met je leerlingen of studenten en dus minder sleur te ervaren in je werk. Het zijn vaak kleine dingen die je kunt om grote aanpassingen te ervaren.
Als je startende leraar bent, dan heb je waarschijnlijk nog niet echt te maken met sleur. Je probeert eerder je hoofd boven water te houden in de hectiek van de dag. Maar je zal ook merken dat dit ieder jaar een stukje makkelijker wordt. Simpelweg omdat, hoe hectisch het onderwijs in het begin ook lijkt, het uiteindelijk toch ieder jaar min of het hetzelfde eraan toe gaat. Zeker als je langer op dezelfde school werkt. Dus ook als starter zul je na een tijdje merken dat je gewoontes en routines erop na gaat houden. En dat is enerzijds heel belangrijk, maar het is daarbij ook heel belangrijk dat je je bewust bent van de term habituatie (gewenning) en dit herkent. Bij jezelf en bij je collega’s/team.
En als je dit merkt, zeker binnen een team waarin het al jaren hetzelfde gaat en jij misschien als starter ziet wat er allemaal ook kan of misschien anders kan, dan is het heel interessant om eens te kijken of je (als team) terug kunt naar de tekentafel! Weer even nadenken over waarom je doet wat je doet. Waarom dit wel of juist helemaal niet (meer) werkt. Onderzoeken wat je kunt aanpassen, groot of klein, om het wel weer te laten werken.

Ben jij benieuwd wat je kunt bereiken als je terug gaat naar de tekentafel? Bekijk de individuele training hier. De training kan ook in teamverband worden gegeven!