Als je aan het begin van het schooljaar gaat starten met je klas(sen) of ergens gedurende het jaar een klas gaat overnemen, is het goed om er over na te denken hoe je dit gaat aanpakken. Begin jij streng of kies je voor een meer ‘laat maar waaien’ houding? Vorig jaar oktober ontving ik regelmatig berichten van startende leraren die min of meer met hun handen in het haar zaten. Ze waren begonnen aan het schooljaar en de start van het jaar was veelbelovend, maar nu we wat verder in het schooljaar zitten loopt het ineens totaal niet meer! De leerlingen luisterden niet (meer) en leken op geen enkele manier te motiveren voor de les. Of ik misschien een idee had waar dit aan kon liggen?
Hulp gevraagd
Dit soort hulpvragen vind ik interessant, omdat ik benieuwd ben naar waar die onrust in de klas vandaan komt. Het kan natuurlijk zijn dat een klas het proces van groepsvorming netjes doorloopt en zich in de stormingfase bevindt. Zeker een paar weken na de start van het jaar is dit heel aannemelijk. Die fase is pittig en kan heel veel van jou als leraar vragen. Zeker in bepaalde klassen is het lastig om tot een echte groep te komen en zal er veel energie van jou in gaan zitten om dit proces te bevorderen. Toch verwacht je hier op een bepaald moment verbetering te zien. Maar de startende leraren die ik sprak gaven aan dat er eigenlijk maar weinig verbetering te zien was.
Om een echt goed beeld te hebben van wat er gebeurt in een klas in relatie tot de leraar , moet ik natuurlijk eigenlijk een lesje (of twee) observeren. Maar toen ik doorvroeg merkte ik op dat deze leraren allemaal hetzelfde aangaven: ze waren te makkelijk en te lief begonnen. Stuk voor stuk gingen ze positief het nieuwe jaar in (wat natuurlijk heel goed is), maar ze gaven ook aan wel regels te hebben, maar deze niet altijd even consequent te handhaven. Ze wilden ook niet te streng zijn!
Valkuil
En daar was ie! De bekende valkuil van heel veel leraren: te lief beginnen aan het begin van het schooljaar. Nu moet ik eerlijk zeggen: ik ben niet direct een fan van streng zijn. Ik ben zelf vrij chaotisch en ik consequent zijn vind ik soms best lastig. Maar toch ben ook ik in aan het begin van het schooljaar strenger, maar vooral duidelijk en zo consequent mogelijk.
Maar dan vinden ze me niet leuk!
Een veel gehoorde reden waarom startende leraren het moeilijk of spannend vinden om streng te zijn aan het begin van het schooljaar is dat ze bang zijn om ‘niet leuk gevonden te worden’. Kennelijk staat streng zijn aan niet aardig zijn. Iets wat ik graag uit de wereld wil helpen. Leerlingen hebben grenzen nodig en zullen aan het begin van een samenwerking met een leraar deze grenzen gaan onderzoeken. Ze zullen gaan kijken hoever ze kunnen gaan. En als jij die grenzen niet duidelijk stelt en handhaaft, dan gaan leerlingen dus altijd over jouw grenzen heen en raak je op den duur de controle kwijt.
Streng zijn betekent dus dat je aangeeft wat kan en wat niet kan in jouw klas en tijdens lessen. Regels en routines hebben even tijd nodig om in te slijten en dus moet je een periode strenger zijn om dit voor elkaar te krijgen. Op den duur kun je dan de touwtjes weer wat laten vieren.
Streng zijn betekent natuurlijk totaal niet dat je niet aardig bent of kunt zijn! En het betekent ook niet dat je niet mag lachen, lol maken of grapjes maken. Die twee dingen staan los van elkaar. Je kunt heel goed aardig en streng tegelijk zijn! Sterker nog: leerlingen hebben veel meer baat bij een aardige maar strenge en duidelijke leraar. Het geeft rust om te weten waar de grenzen liggen en ruimte om gewoon aan het werk te gaan.
Het gaat soms vanzelf goed, maar soms ook niet
In gesprek met deze starters begreep ik dus dat zij lang niet altijd duidelijk genoeg waren over de regels en grenzen in de klas en dat ze al helemaal niet consequent genoeg waren. Dat ging in een deel van de klassen wel goed, maar bij enkele klassen ging dit helemaal mis. En nu zaten ze met de ‘gebakken peren’, want wat konden ze nu nog doen? Heel eerlijk? Er valt in zo’n situatie een heleboel te doen en je kunt de band met deze klassen prima weer herstellen. Maar dat kost natuurlijk wel wat extra tijd en energie.
Door eerst duidelijk te zijn in wat je wel en niet accepteert en deze regels en grenzen de gelegenheid te geven om in te slijten in een groep creëer je duidelijkheid. Leerlingen zijn boven alles vooral gebaat bij veel duidelijkheid. Weten waar ze aan toe zijn, wat ze van je kunnen verwachten en wanneer een grens echt bereikt is. Hoe sneller ze dit door hebben, hoe sneller ze gewoon aan het werk gaan tijdens jouw lessen. In een later stadium, als het voor deze leerlingen duidelijk is hoe jij werkt, kan je dan de teugels weer een beetje laten vieren. Je hoeft dan niet meer zo krampachtig vast te houden aan die regels en grenzen, want leerlingen weten dit inmiddels wel en misschien wijzen ze elkaar er wel op! En anders is een subtiele verwijzing naar wat jullie hadden afgesproken dan vaak al voldoende. En gaat het toch mis? Bijvoorbeeld na de kerstvakantie of meivakantie? Dan pak je de strengere situatie weer even op en zal je merken dat je sneller weer in het goede ritme zit.
Opeens weet je het…
Je wordt leraar! In dit boek beschrijf ik precies welke keuzes je moet maken, welke zaken je moet overwegen, welke opties je hebt en waar die opties je brengen. Met recht een praktische leidraad om jezelf te dirigeren naar een omscholingstraject dat zo goed mogelijk bij jou past!
Ga je liever zelf aan de slag met klassenmanagement? Bekijk dan eens mijn e-learning Praktisch Klassenmanagement of e-book Praktisch Klassenmanagement.
Of bekijk de website van De Lerarenwaaier! Er zijn inmiddels drie Lerarenwaaiers: Klassenmanagement, Werkvormen en Het mentoraat. De Lerarenwaaiers, ieder met een eigen kleur, helpen je met praktische tips die je zo in je tas stopt!
