Differentiëren, ik krijg daar regelmatig vragen over. Van ‘wat is differentiatie’ tot ‘hoe pas ik differentiatie toe?’. Om daar een goed antwoord op te kunnen geven is het goed om even naar de basis terug te gaan en dat is naar wat jij precies bedoelt met differentiatie. Want differentiatie kun je in feite verdelen in twee varianten en beide varianten hebben een net iets ander doel.
Differentiëren
Wat is nou precies differentiëren? Er zijn verschillende dingen over te zeggen. Je zou kunnen zeggen dat je wilt omgaan met verschillen. Tussen leerlingen, tussen klassen, tussen opleidingsniveaus. Je zou kunnen zeggen dat je wilt voldoen aan de leerbehoeften van verschillende leerlingen. Berben en Van Teeseling (2014) houden de volgende definitie aan: Differentiëren is het bewust en doelgericht aanbrengen van verschillen in instructie, leertijd of leerstof binnen een groep of klas. Dit is interessant, want in deze definitie komt direct het onderwerp van dit artikel duidelijk naar voren: de twee verschillende typen differentiatie!
Twee soorten differentiëren
Vaak denken we bij differentiëren aan het aanbieden van instructie op maat, uitdaging en lesgeven op verschillende (ontwikkelings)niveaus. We houden hierbij dus rekening met individuen. Deze vorm van differentiatie noemen we divergente differentiatie. Hierbij pas je dus per individu of per (klein) groepje als je werkt met laag, midden en hoog ontwikkelde leerlingen, de leerdoelen aan op niveau. Je zorgt voor aparte opdrachten en instructie en je maakt duidelijk een verdeling in de klas.
Daarnaast is er nog convergente differentiatie, waarbij je als belangrijkste doel hebt om al je leerlingen bepaalde basisdoelen te laten behalen. Echter, niet alle leerlingen kunnen dit op dezelfde manier behalen. De ene leerling heeft wat meer tijd nodig, terwijl een andere leerling een opdracht een keer samen met de docent moet doen voordat hij hem zelfstandig kan doen. Of een leerling heeft behoefte aan nog een korte extra uitleg om zeker te weten dat hij snapt wat hij moet doen of de basisbenodigdheden op orde heeft om het doel te bereiken. Je kijkt hier dus niet naar individuen en je gaat geen aparte leerlijnen opzetten. Het doel is/zijn de basisdoelen behalen voor alle leerlingen in een klas en je sluit aan bij wat leerlingen nodig hebben om deze doelen te behalen.
Betere lessen
Met dit onderscheid kun je veel beter inschatten wat jouw doel van de les is en hierop de wijze van differentiëren aanpassen. Wil je iedere leerling uitdagen op eigen niveau? Dan moet je aparte leerlijnen voor verschillende niveaus ontwikkelen, met bijbehorende uitdagende oefeningen. Wil je juist dat iedere leerling de gestelde doelen haalt en ga je werken aan de randvoorwaarden om dit te laten slagen? Dan kun je denken aan het verlenen van extra tijd, het gebruiken van een instructietafel om de instructie nog een keer te herhalen, het voordoen van een opdracht en dit steeds verder loslaten totdat leerlingen dit zelfstandig kunnen. Het is hierbij van belang dat je weet hoe je klas(sen) in elkaar zitten en wat de leerlingen nodig hebben. Dus dat moet je eerst in beeld krijgen.
Literatuur
Berben, M., & Van Teeseling, M. (2014). Differentiëren is te leren. CPS.
Op zoek naar meer handvatten als startende docent?
Maak het voorbereiden van je lessen en stuk eenvoudiger met mijn nieuwe e-book Lesopbouw en Actieve werkvormen. Een zeer praktisch e-book dat jou helpt bij het ontwikkelen van routine bij lesvoorbereidingen én bij het ontwerpen van interessante lessen en lessenseries! Zowel voor starters als voor gevorderde docenten heel interessant en nuttig.
Lees mijn boek ‘Opeens weet je het… je wordt leraar! Hierin neem ik je mee in het echte docentenleven en vertel ik je over de verschillende sectoren, opleidingsmogelijkheden, tips om te starten in het onderwijs, lesopbouw, begeleiding en meer. Met recht een praktische leidraad!
Overweeg je de overstap naar het onderwijs, maar wil je graag eens sparren met iemand voordat je die keuze maakt? Of wil je weten welke opties je hebt om deze overstap te maken? Boek dan een studiekeuzegesprek om hier dieper op in te gaan!
Reserveer de training Startende docenten coachen waarin ik docenten en teamleiders leer op welke wijze startende docenten effectief kunnen worden geholpen tijdens de eerste jaren van hun schoolcarrière. Of kies voor een intervisietraject met alle startende docenten op uw school.
Niet tevreden over het traject dat u startende docenten aanbiedt op het moment dat ze bij u komen werken? Ik denk graag mee in de ontwikkeling van een nieuw traject!
