Ik geef regelmatig tips over de invulling van lessen, werkvormen en hoe je een klas aan het werk krijgt. Onlangs kreeg ik de vraag: hoe begin ik mijn lessen? Wat is het juiste moment en hoe pak ik het aan? Ik vind dit een interessante vraag. Vooral ook omdat ik er zelf eigenlijk niet meer over nadenk als ik een les ga beginnen. Het gaat volautomatisch! Toch is het een essentieel moment van je les. Ik heb lessen van startende docenten gezien die de volledige vijftig minuten eigenlijk gewoon niet begonnen. Hoe hard de docent in kwestie ook werkte, er kwam nergens echt een duidelijke moment waarop de les werd gestart. En als die start ontbreekt, dan krijg je leerlingen ook niet lekker aan het werk. Dus in dit artikel: hoe begin ik een les?
Structuur
Een les bestaat, in mijn optiek, uit een begin, een middenstuk en een einde. En alle drie deze onderdelen zijn even belangrijk. Door je bewust te zijn van deze drie onderdelen van een les, zorg je voor een afgerond geheel. Je brengt structuur aan en structuur geeft houvast. Voor jou en voor je leerlingen. Vrijwel alle leerlingen hebben hier behoefte aan en als jij als startende docent nog zoekt naar een goede invulling en het onder controle krijgen van klassenmanagement, dan is deze structuur ook heel prettig.
Klaar voor de start af
De start van een les is belangrijk. Vanaf dat moment weten leerlingen dat de les begonnen is en dat er gewerkt moet worden. Leerlingen weten over het algemeen best dat een les gestart zijn: ze zijn zich heel erg bewust van het moment waarop de les eindigt (en willen dan ook graag zo snel mogelijk weg), de meesten zijn in staat om klok te kijken en op de meeste scholen klinkt er een bel als de les begint/eindigt. Toch zijn al deze tekenen over het algemeen geen reden voor leerlingen om te gaan zitten en aandachtig te kijken naar de docent die ongetwijfeld iets heel erg interessants gaat vertellen. Nee, eerder het tegendeel. Zolang jij niet duidelijk maakt dat het de hoogste tijd is om te beginnen, zullen zij zich blijven verdiepen in hun buurman of buurvrouw.
Beste moment om te starten
Het beste moment om te starten is het moment dat de bel gaat of de tijd in het rooster is aangebroken. Er is geen reden om langer te wachten. Leerlingen hebben pauzes om te eten en drinken en even te kletsen. Dat hoeft dus niet onder de les. Kortom: gaat de bel of is het tijd? Dan starten we!
Routine
Zelf werk ik vanaf de eerste week aan een routine bij het starten van mijn lessen. Ik begin altijd met tien minuten lezen. Zonder uitzondering. Dat is onderdeel van mijn les en ik maak er dus ook tijd voor als ik lessen voorbereid. Natuurlijk gaat dit in het begin nog niet altijd goed, maar verderop in het jaar levert het mij veel op. Moet ik aan het begin van het schooljaar herhaaldelijk vragen om de leesboeken op tafel te leggen en te starten met lezen, beginnen een paar weken later steeds meer leerlingen bij binnenkomst te lezen. Ook hier een voorbeeld: structuur (, duidelijkheid en regelmaat) zorgen voor orde in de klas!
Meer (bij jou passende) manieren om een les te starten
Er zijn nog veel meer manieren om een les te beginnen. Het belangrijkste is dat je iets zoekt wat bij jou past. Heb je geen harde stem? Dan is het nutteloos om over het rumoer heen te willen klinken om aandacht te vragen. Je zal dan meer moeten doen met je lichaamstaal en -houding. Zorg er dus voor dat je kritisch naar jezelf kijkt. Wat past bij jou en wat niet. Ga hiermee aan de slag. Probeer dingen uit. En heb je iets gevonden wat ook echt bij jou past? Blijf hier dan (een tijdje) bij. Werk het tot in de puntjes uit. Zorg dat je een of twee routines onder de knie krijgt die je steeds weer in kan zetten. Het hoeft niet veel spectaculairder dan dat!
Om je een idee te geven volgen hieronder wat tips die je kunt toepassen. Kies er een uit of combineer er een paar. Ik ben benieuwd of het lukt!
- Is het tijd? Doe dan de deur dicht!
Het klinkt heel kinderachtig om leerlingen die een minuut te laat zijn een briefje te laten halen. Maar ja, jij wil ook beginnen met de les en als iedereen maar aan komt waaien als het ze uitkomt, dan wordt jouw start van de les steeds verstoord. Als leerlingen een keer ervaren hebben dat de deur dicht gaat als het tijd is, dan zullen ze de volgende keer wel wat meer doorlopen. Let wel op: soms komen klassen vanaf de andere kant van de school en duurt het even. Dat merk je overigens snel genoeg als vrijwel alle leerlingen wat later binnenkomen. - Benoem dat je wil gaan starten met de les.
Het klinkt simpel, maar als jij niet aangeeft dat je wil gaan starten zullen leerlingen de boodschap niet oppikken. - Geef complimenten in plaats van straf
Benoem liever wie het al goed doet dan wie het nog niet goed doet. Iedere leerling wil een compliment krijgen, dus als ze zien dat iemand die wel doet wat afgesproken is een compliment krijgt zullen ze de volgende keer eerder geneigd zijn ook compliment binnen te hengelen. - Bouw een routine in
Laat leerlingen de eerste tien minuten lezen of kies iets wat meer bij jouw vak past. Hoe dan ook, kijk of je een routine aan het begin van je les kunt inbouwen. - Zet een opdracht of vraag klaar
Zorg dat er bij binnenkomst een startopdracht klaar staat waar leerlingen direct mee aan het werk kunnen. Geef erbij aan dat je over vijf minuten het antwoord van je leerlingen wil hebben. Grote kans dat ze snel gaan zitten en aan het werk gaan.
Op zoek naar meer handvatten als startende docent?
Op deze website vind je heel veel informatie over allerlei onderwerpen die jij als startende docent kunt tegenkomen. Om je nog verder op weg te helpen, ontwikkel ik online cursussen. Deze cursussen volg je in je eigen tijd en zeer praktisch. Zo leer je in de cursus Werkvormen voor iedere les hoe je een goede les opzet en hoe je activerende werkvormen kunt toepassen in vrijwel iedere les. Van heel simpel tot zeer uitgebreid.
In de cursus Flipping the classroom leg ik je uit hoe je met een laptop of tablet in de klas een andere manier van didactiek kunt inzetten om zo meer uit je lessen te halen en meer te differentiëren. Inclusief filmpjes met uitleg en veel voorbeelden om praktisch aan de slag te gaan.
In mijn shop vind je kant en klaar lesmateriaal zoals kwartetspellen, memoryspellen, antwoordkaartjes, maar ook e-books met veel praktische informatie.
Wil je met mij aan de slag? Dat kan ook! Ik coach en begeleid startende docenten en geef regelmatig trainingen en masterclasses aan groepen startende docenten.
Overweeg je de overstap naar het onderwijs, maar wil je graag eens sparren met iemand voordat je die keuze maakt? Of wil je weten welke opties je hebt om deze overstap te maken? Boek dan een studiekeuzegesprek om hier dieper op in te gaan!