Als je aan het begin van het schooljaar gaat starten met je klas(sen) of ergens gedurende het jaar een klas gaat overnemen, is het goed om er over na te denken hoe je dit gaat aanpakken. Begin jij streng of kies je voor een meer ‘laat maar waaien’ houding? De afgelopen weken heb ik regelmatig berichten ontvangen van startende docenten die min of meer met hun handen in het haar zaten. Ze waren begonnen aan het schooljaar en de meeste klassen liepen inmiddels redelijk goed, maar er waren er een of soms twee waarbij het maar niet wilde lukken. De leerlingen luisterden niet en leken op geen enkele manier te motiveren voor de les. Of ik niet een goede tip had.
Hulp gevraagd
Dit soort hulpvragen vind ik interessant, omdat ik benieuwd ben waar die onrust in de klas vandaan komt. Het kan natuurlijk zijn dat een klas het proces van groepsvorming netjes doorloopt en zich in de stormingfase bevindt. Zeker een paar weken na de start van het jaar is dit heel aannemelijk. Die fase is pittig en kan heel veel van jou als docent vragen. Zeker in bepaalde klassen is het lastig om tot een echte groep te komen en zal er veel energie van jou in gaan zitten om dit proces te bevorderen. Toch verwacht je hier op een bepaald moment verbetering te zien. Maar de startende docenten die ik sprak gaven aan dat er eigenlijk maar weinig verbetering te zien was.
Om een echt goed beeld te hebben van wat er gebeurt in een klas in relatie tot de docent, moet ik natuurlijk eigenlijk een lesje observeren. Maar als ik doorvroeg merkte ik op dat deze docenten allemaal te makkelijk en vrij waren begonnen. Stuk voor stuk gingen ze positief het nieuwe jaar in (wat natuurlijk heel goed is), maar ze gaven ook aan weinig tot geen regels te hanteren en ook niet heel streng te zijn. Nu ben ik niet direct een fan van streng zijn, maar als startende docent en zeker aan het begin van een schooljaar is het wel heel belangrijk om aan te geven wat er wel en niet geaccepteerd wordt in jouw les en waar de grens ligt. En dat betekent dus dat je weldegelijk regels moet opstellen en grenzen moet leggen waar je ook consequenties aan hangt als ze niet worden gerespecteerd.
Het gaat soms vanzelf goed, maar soms ook niet
In gesprek met deze starters begreep ik dat zij dit niet deden. Dat ging in een deel van de klassen wel goed, maar bij enkele klassen ging dit helemaal mis. En nu zaten ze met de ‘gebakken peren’, want wat konden ze nu nog doen? Heel eerlijk? Er valt in zo’n situatie een heleboel te doen en je kunt de band met deze klassen prima weer herstellen. Maar het is natuurlijk niet direct de makkelijkste route om te nemen. En dat is dus ook een van de belangrijkste redenen om aan het begin van een jaar of overname van een klas wel te kiezen voor een wat strengere benadering.
Door eerst duidelijk te zijn in wat je wel en niet accepteert en deze regels en grenzen de gelegenheid te geven om in te werken in een groep creëer je duidelijkheid. Leerlingen zijn boven alles vooral gebaat bij veel duidelijkheid. Weten waar ze aan toe zijn, wat ze van je kunnen verwachten en wanneer een grens echt bereikt is. Hoe sneller ze dit door hebben, hoe sneller ze gewoon aan het werk gaan tijdens jouw lessen. In een later stadium, als het voor deze leerlingen duidelijk is hoe jij werkt, kan je dan de teugels weer een beetje laten vieren. Je hoeft dan niet meer zo krampachtig vast te houden aan die regels en grenzen, want leerlingen weten dit inmiddels wel. Een subtiele verwijzing naar wat jullie hadden afgesproken zal dan vaak voldoende zijn.
Het is aan jou
Hoe je met jouw regels en grenzen om wil gaan is aan jou. Misschien vind je het belangrijk dat je deze samen met de klas opstelt. Zeker voor een mentorgroep of op de basisschool is dit een goede manier van werken. Als je samen aan die regels werkt, worden ze ook makkelijker geaccepteerd. Maar als vakleerkracht is het misschien niet haalbaar om met iedere klas deze stap te doorlopen. Bovendien hebben leerlingen op het voortgezet onderwijs veel verschillende docenten en wordt het wat veel om met al die docenten regels te gaan bepalen. In zo’n geval kies je ervoor om zelf de regels en grenzen op te stellen.
Welke regels voor jou belangrijk zijn en welke grenzen jij stelt is natuurlijk heel persoonlijk. Wees je er wel van bewust dat je niet met een lijstje van vijftig regels kunt aankomen. Ook hier geldt dat duidelijkheid van belang is. Liever vijf stevige en duidelijke regels dan een enorme lijst waar je jezelf ook nooit maar aan kunt houden. Want dat is het volgende punt: consequent zijn is in de eerste weken met een klas heel belangrijk. Blijkt dat jij je ook niet aan je eigen regels houdt? Dan zullen leerlingen deze regels minder gaan respecteren.
Het doel: de teugels laten vieren
Natuurlijk is het niet de bedoeling dat je als een strenge docent door de klas beent en nog geen grapje of grolletjes accepteert. Daarom is het doel ook niet om een strenge docent te worden. Het doel is juist om uiteindelijk de teugels weer te kunnen laten vieren. Maar omdat je in het begin duidelijk bent geweest over jouw regels en grenzen, ben je ook in staat om de teugels weer wat strakker te maken als blijkt dat dit nodig is. Zo heb je het hele jaar door profijt van die eerste wat strengere weken en ben je hopelijk in de gelegenheid om met jouw klassen een leuk jaar neer te zetten.
Op zoek naar meer handvatten als startende docent?
Op deze website vind je heel veel informatie over allerlei onderwerpen die jij als startende docent kunt tegenkomen. Om je nog verder op weg te helpen, ontwikkel ik online cursussen. Deze cursussen volg je in je eigen tijd en zeer praktisch. Zo leer je in de cursus Werkvormen voor iedere les hoe je een goede les opzet en hoe je activerende werkvormen kunt toepassen in vrijwel iedere les. Van heel simpel tot zeer uitgebreid.
In de cursus Flipping the classroom leg ik je uit hoe je met een laptop of tablet in de klas een andere manier van didactiek kunt inzetten om zo meer uit je lessen te halen en meer te differentiëren. Inclusief filmpjes met uitleg en veel voorbeelden om praktisch aan de slag te gaan.
In mijn shop vind je kant en klaar lesmateriaal zoals kwartetspellen, memoryspellen, antwoordkaartjes, maar ook e-books met veel praktische informatie.
Wil je met mij aan de slag? Dat kan ook! Ik coach en begeleid startende docenten en geef regelmatig trainingen en masterclasses aan groepen startende docenten.
Overweeg je de overstap naar het onderwijs, maar wil je graag eens sparren met iemand voordat je die keuze maakt? Of wil je weten welke opties je hebt om deze overstap te maken? Boek dan een studiekeuzegesprek om hier dieper op in te gaan!
