Deze week krijg ik er een klas bij. Het eerste half jaar heeft mijn collega ze lesgegeven en het tweede half jaar geef ik deze klas les. Ik heb al vaker een klas overgenomen halverwege het jaar en ik moet zeggen: echt ideaal is het niet. De groep heeft zich vanaf het begin van het jaar gevormd en hoewel ik alleen een vakdocent ben, ik heb niet met ze mee kunnen groeien in dit proces. Daarnaast zijn de leerlingen een manier van werken gewend en ik doe de dingen weer heel anders.
Starten halverwege het jaar
Toen ik bij mijn huidige school aan de slag ging, begon ik eind januari. Echt halverwege het jaar dus. Een nieuwe school en nieuwe klassen. En ik had het geluk dat de docent die ik verving behoorlijk populair was. Dat maakte het voor mij niet direct makkelijker. Toch gebeurt het best vaak. Er zijn bijvoorbeeld vakken die maar gedurende een half jaar worden gegeven. Hoewel dat op zich net weer een andere situatie is, want meestal is er dan dus geen docent voorgegaan. Maar halverwege het jaar zijn er vaak veel wisselingen van de wacht in onderwijsland. Mensen krijgen een andere baan of moeten om verschillende redenen minder werken of stoppen met werken en die mensen moeten vervangen worden.
Hoe pak je het aan?
Een klas van een collega overnemen, hoe pak je dit aan? Uiteindelijk is het een kwestie van ‘er gewoon aan beginnen’. Maar er zijn natuurlijk wel een paar tips die je op weg kunnen helpen. Ik zet er een aantal op een rijtje:
- Overdracht
Dit klinkt logisch, maar is wat mij betreft wel de belangrijkste eerste stap. Zorg ervoor dat je even met de collega om de tafel kan om te bespreken hoe deze collega de klas heeft ervaren en waar ze gebleven zijn met de lesstof. Let wel op, want je wilt niet dat jouw beeld van de klas volledig wordt beïnvloed door het beeld van jouw collega. Stel dat deze collega geen goede band had met die klas, dan is het belangrijk dat jij dit beeld niet meeneemt tijdens je eerste les. - Mentor
Werk je in het voortgezet onderwijs of in het mbo? Dan is het goed om even te kletsen met de mentor of coach van de klas. In het basisonderwijs is het wellicht goed om met de intern begeleider te spreken. Deze personen hebben vaak een goed beeld van de klas als geheel en hebben vaak ook een andere band met de klas. - Probeer neutraal te zijn
Hoewel overleg en overdracht belangrijk is om te kunnen starten, is het minstens net zo belangrijk om neutraal te blijven. Het kan zijn dat je een klas overneemt die bekend staat als druk, vervelend of moeilijk. Dit zijn ervaringen die per persoon en per docent heel erg kunnen verschillen. Iemand kan een klas heel vervelend vinden, maar dat hoeft voor jou natuurlijk niet het geval te zijn. Misschien zit die docent niet lekker in zijn vel of past de doelgroep niet bij deze docent. Maar dat hoeft helemaal niet op jou van toepassing te zijn. Het zou heel erg zonde zijn als jij met een bepaald beeld van een klas de eerste les in gaat. Daardoor kan je een valse start hebben en die is moeilijk om recht te trekken. - Besteed aandacht aan kennismaking
Kennismaking is belangrijk. Hoewel je midden in het jaar een klas overneemt en er dus eigenlijk weinig tijd is om aan kennismaking te besteden, zou ik je toch willen aanraden hier enige tijd aan te besteden. Dat kan kort, door een les eraan te wijden. Maar je kunt ook de eerste week/weken de eerste tien minuten van een les hier aan besteden. De groep kent elkaar natuurlijk al, maar jij hen niet. Het doel van deze kennismaking is dan ook om als docent de klas te leren kennen en als leerlingen de docent te leren kennen. Voor kennismaking zijn veel verschillende (korte) werkvormen te bedenken. - Geef duidelijk aan wat de regels in jouw lokaal zijn
De leerlingen zijn gewend om op een bepaalde manier te werken, maar jij pakt zaken wellicht anders aan. Het is goed om hier duidelijk over te zijn. Natuurlijk gelden de standaard schoolregels ook in jouw lokaal, maar er zijn vast ook dingen waar jij als docent waarde aan hecht. Deel deze zaken tijdens de eerste les. En controleer ook direct of deze regels duidelijk zijn voor leerlingen. Zo kan je leerlingen die zich op een later moment niet aan jouw regels houden hierop aanspreken. Je hebt het immers met ze besproken. - Hoe ben jij bereikbaar?
Deel tijdens je eerste les hoe leerlingen jou kunnen bereiken. Bij mij op school zijn er meerdere mogelijkheden om docenten te bereiken. Dat kan via de ELO, via Magister of via e-mail. Mijn voorkeur gaat uit naar e-mail, omdat ik die andere programma’s niet dagelijks bekijk. Mijn mail bekijk ik wel dagelijks, ook al werk ik niet iedere dag. Geef ook direct aan wat leerlingen kunnen verwachten op het gebied van antwoorden: reageer jij direct op iedere mail of beantwoord je jouw mail alleen op bepaalde dagen. Zo weten leerlingen wat ze kunne verwachten als ze jou een bericht sturen.
Wat als het niet lukt?
Het overnemen van een klas halverwege het jaar is vaak best lastig. Vooral als de docent die jij vervangt een populaire en gewaardeerde docent is. Wellicht ervaar je dan (veel) weerstand van de leerlingen of studenten. Dat kan lastig zijn en soms ook een rotgevoel geven.
Zelf heb ik die ervaring ook. Ik nam een klas over van een zeer populaire docent. Ik had me goed voorbereid en ik wilde zo neutraal mogelijk de klas in. De klas stond ook nog eens te boek als ‘niet de makkelijkste klas’, wat achteraf gezien in de praktijk gewoon ‘heel lastig’ bleek te zijn. Dat was voor mij echt een uitdaging en ik heb regelmatig gedacht dat ik een verkeerde beslissing had genomen om deze klus aan te nemen.
Gelukkig kreeg ik hulp van een coach en ik had een behulpzame teamleider. Door met hen te spreken en een soort stappenplan te maken, lukte het me om de klas te temmen. Het klinkt gek, maar zo voelde het wel echt. Uiteindelijk lukte het zelfs om tijd te steken in het leren kennen van de leerlingen. Ik merkte dat deze groep graag zelf aan het werk ging. In groepjes werken en echt aan de slag wilden. Ik ben dus voor hen extra opdrachten gaan bedenken waarin samenwerken belangrijk was. Het daagde hen uit! Ze hielden elkaar bij de les en ik kreeg de gelegenheid om bij ieder groepje te gaan zitten en wat te kletsen.
Hoewel dit een pittig half jaar was en ik echt tot de laatste dag heb moeten werken voor deze klas, lukte het wel het jaar goed af te sluiten. Ik kreeg zelf van leerlingen te horen dat ik ‘ook wel ok was’. Dat was zowaar een compliment. Deze leerlingen zitten nu in havo 5 en ik kom ze regelmatig in de gang tegen. En iedere keer als ik ze zie, zwaaien ze even of maken ze een praatje. Ze vertellen wat ze nu doen, waar ze staan en wat ze van plan zijn. Onlangs vroegen twee dames of ik bij hun diploma-uitreiking wil zijn. Dat is toch wel het allergrootste compliment en daar ben ik heel trots op!
Vraag hulp
Hoewel de bovenstaande tips natuurlijk belangrijk zijn is er maar een advies echt goed en dat is: vraag hulp! Echt, als het niet lukt en de klas werkt niet mee, dan voel je dat vrij snel. Het is niet gek om dan hulp in te schakelen van een coach of een teamleider. Dat is alleen maar heel verstandig. En ik weet zeker dat je met een beetje hulp dat half jaar goed door gaat komen!
Meer over mij?
Deze tool bespreek ik uitgebreider in de online cursus Werkvormen voor iedere les. Een zeer toegankelijke online cursus, speciaal ontwikkeld voor startende docenten. Meer daarover lees je op de website van Docentenleven Academie.
Volg je mij al op Instagram? Daar geef ik je dagelijks een kijkje in mijn docentenleven. Niet alleen mijn werk, maar ook de combinatie met mijn gezin, studie en mijn bedrijf komt hier voorbij! Op Facebook vind je een Facebookgroep voor Startende en Studerende docenten en een Facebookgroep voor Activerende Werkvormen.
Ben je op zoek naar een training voor jezelf of het hele team? Neem vrijblijvend contact met mij op. Ben je op zoek naar een leuke download om in te zetten tijdens je lessen, een fijne online training of een praktisch e-book? Neem dan eens een kijkje in mijn academie. De komende tijd vind je hier steeds meer middelen voor jouw professionalisering.