Weken werk je er met de klas naartoe en uiteindelijk is daar dan het moment van de toets. Je hebt er vertrouwen in, want je hebt ze goed voorbereid. De toets duurt een uur en dan moet jij aan het werk om de toets na te kijken. Je deelt de cijfers en in de eerstvolgende les bespreek je de toets. Een toets bespreken is belangrijk voor leerlingen. De vraag is alleen of dit belangrijk voor ze is omdat ze er van willen leren of dat er een andere reden is.
Helaas merk ik zelf dat een toets bespreken vaak uitdraait op het bij elkaar sprokkelen van een paar puntjes om het cijfer op te krikken. En hoewel ik denk dat het goed is dat leerlingen kritisch zijn en vragen stellen over het nakijkwerk van een docent, ik vind ook dat een toets bespreken iets zou moeten toevoegen aan het leerproces.
En ik ben niet de enige, want ik kreeg meerdere vragen over dit onderwerp. Hoe kun je er nu als docent voor zorgen dat het bij het bespreken van de toets niet alleen maar gaat over de puntjes die jij tijdens het nakijken hebt laten liggen, maar ook over: wat kan je als leerling de volgende keer anders doen om een nog beter resultaat te behalen?
Cijfers, is dat nu wel de juiste manier van toetsen?
Wellicht zijn er kritische lezers die zich afvragen of (en misschien wel vanwege dit bovenstaande stukje) het geven van cijfers nu wel de juiste manier is om te toetsen. Zij zullen wellicht neigen naar cijferloos toetsen en bijvoorbeeld meer formatief toetsen. Zelf ben ik fan van formatief toetsen, maar op dit moment geven de meeste scholen toch ook gewoon nog summatieve toetsen waarvan het cijfer meetelt en op het rapport verschijnt. Zo ook op mijn school. Kortom, we moeten het ermee doen en er zoveel mogelijk leerrendement uit halen.
De summatieve toets formatiever maken
Dat je een summatieve toets moet afnemen wil overigens niet zeggen dat je de uitkomst en het proces hier omheen niet formatief kunt gebruiken. Want ook een summatieve toets kan formatief worden ingezet. Bijvoorbeeld door de toets te bespreken op een manier die verder gaat en bijdraagt aan het vervolg van het leerproces.
Overigens is dit makkelijker gezegd dan gedaan, de behoefte om dat cijfer op te krikken en die puntjes te vinden is enorm groot bij vrijwel alle leerlingen. Sommige leerlingen hebben wel tien vragen over hun toets in de hoop dat je ergens een foutje gemaakt hebt. Houd er dus rekening mee dat het je best wat energie kan kosten om dit anders aan te gaan pakken. Toch denk ik wel dat zowel jij als je leerlingen er profijt van kunnen hebben, dus: de aanhouder wint.
Hoe pak je het aan?
Deze week besprak ik zelf de gemaakte toetsen in mijn les. Ik heb het internet afgestruind om een werkvorm te vinden die mij hier bij kon helpen, maar vond niet echt iets naar mijn smaak. Daarom ben ik zelf iets gaan bedenken. Ik maakte een tabel waarin ik de onderdelen van de toets verwerkte. Daarnaast bevatte de tabel drie vragen:
- Van welk onderdeel dacht je van te voren dat het moeilijk zou zijn?
- Welk onderdeel bleek tijdens de toets moeilijker dan verwacht?
- Wat kan je de volgende keer anders doen?
Ik was een beetje laat met mijn voorbereiding, waardoor de tabel niet helemaal naar mijn zin was. Het voldeed, dus ik drukte de tabel af voor al mijn leerlingen en nam hem mee de les in. Voordat ik de gemaakte toetsen aan mijn leerlingen gaf moesten ze de eerste twee vragen beantwoorden door een kruisje te zetten achter de betreffende onderdelen van de toets. Vervolgens deelde ik de toetsen uit.
Om snel door de toets heen te lopen zonder onnodige onderbrekingen die de concentratie niet ten goede zouden komen, maakte ik een afspraak:
Tijdens het bespreken van de toets mag je geen vragen stellen. Heb je toch een vraag of heb ik volgens jou een foutje gemaakt? Dan zet je een kruisje voor die vraag of markeer je de vraag. Na de bespreking is er tijd voor vragen.
Het bespreken ging goed, maar er gingen toch wat vingers omhoog. Ik moest zelf de neiging om deze vingers te beantwoorden onderdrukken, maar iedere keer verwees ik naar de regel die ik gesteld had. Het is heel moeilijk voor leerlingen om die vinger niet op te steken. Iedere mogelijke fout is voor hen (zo lijkt het) van levensbelang. Het kost echt tijd om hier aan te wennen, maar gedurende het proces ging het al steeds beter. Dus bleef ik volhouden: geen vingers tot na de bespreking.
Na de bespreking moesten de leerlingen de laatste vraag van de tabel invullen. Daarna kwam de volgende opdracht:
Ben je klaar met de tabel en heb je geen vragen over je toets? Lever je toets en de tabel in. Heb je nog wel een vraag over je toets? Blijf zitten, ik roep je bij me.
Iedereen die klaar was en zijn toets inleverde kreeg de opdracht om een boek te lezen (die hebben ze altijd bij zich tijdens mijn lessen) of huiswerk te maken. Uiteindelijk bleken er per klas maar een paar leerlingen met vragen te zitten.
Wat doe je met de tabel?
Ik heb de tabellen ingenomen om ze te bekijken en er een vervolgactie aan te koppelen, dit is immers een belangrijk onderdeel bij formatief toetsen. Het is voor mij interessant om te zien of mijn leerlingen de stof op waarde hebben geschat. Want als ze dachten dat iets heel lastig zou zijn, maar op de toets zelf bleek een ander onderdeel lastig, dan is hier nog winst te behalen. Daarnaast hebben de leerlingen aangegeven wat zij nodig hebben om het in de toekomst beter te doen. Dat kan te maken hebben met mijn lessen, maar ook met meer oefenmateriaal. Allemaal dingen die ik ze in de volgende periode kan bieden.
Heb je meer tijd?
Kies er dan voor om peerfeedback in te zetten. Laat leerlingen dan elkaars toets bekijken tijdens het nabespreken. Die kan je doen op dezelfde manier als hierboven, maar je kunt ook in groepjes werken.
Verdeel daarvoor de klas in groepjes van 4. Iedereen krijgt de toets van een van zijn groepsleden. Bespreek de toets en laat leerlingen elkaars toets nalopen. Gebruik daarbij een formulier of tabel waarop per vraag kan worden aangegeven wat opvalt. Ook tips kunnen hier worden genoemd en eventuele onduidelijkheden rondom het nakijkwerk van de docent.
Na het bespreken gaan de groepjes met elkaar in discussie. Hoe kan een volgend proefwerk nog beter worden nagekeken? Kunnen leerlingen elkaar hierbij helpen?
Nieuwe versie
Inmiddels heb ik de gebruikte tabel nog eens bekeken en hier en daar een aanpassing gedaan. Ik heb een vraag toegevoegd om een nog completer beeld te krijgen en nog meer uit de informatie te kunnen halen. Wil je het document eens bekijken of gebruiken? Dat kan! Via deze link is het mogelijk om het de tabel te bekijken. Je mag hem ook gebruiken of delen. Geef daarbij wel aan dat je het document via mijn website hebt verkregen.
Op zoek naar meer handvatten als startende docent?
Lees mijn boek ‘Opeens weet je het… je wordt leraar! Hierin neem ik je mee in het echte docentenleven en vertel ik je over de verschillende sectoren, opleidingsmogelijkheden, tips om te starten in het onderwijs, lesopbouw, begeleiding en meer. Met recht een praktische leidraad!
Overweeg je de overstap naar het onderwijs, maar wil je graag eens sparren met iemand voordat je die keuze maakt? Of wil je weten welke opties je hebt om deze overstap te maken? Boek dan een studiekeuzegesprek om hier dieper op in te gaan!
Reserveer de training Startende docenten coachen waarin ik docenten en teamleiders leer op welke wijze startende docenten effectief kunnen worden geholpen tijdens de eerste jaren van hun schoolcarrière. Of kies voor een intervisietraject met alle startende docenten op uw school.
Niet tevreden over het traject dat u startende docenten aanbiedt op het moment dat ze bij u komen werken? Ik denk graag mee in de ontwikkeling van een nieuw traject!
Wil je dat ik kom vertellen over starten in het onderwijs naar aanleiding van mijn boek? Boek dan een boeklezing!
