Tijdens de eerste weken van het jaar wil je natuurlijk jouw leerlingen of studenten leren kennen. Eerder schreef ik hier een artikel over. Daarin noemde ik ook de handleiding over jezelf. De werkvorm is echter niet nieuw, veel docenten kennen hem. Toch bespreek ik hem hier, omdat ik denk dat je veel met de opdracht of het idee achter de opdracht kunt doen. Deze werkvorm is in mijn ogen namelijk vrij ruim in te vullen. Je kunt leerlingen over zichzelf laten vertellen: wat zijn hun interesses, welke vrienden hebben ze, wat willen ze graag leren etc. Maar je kunt er ook voorkennis mee toetsen. In dat geval pas je de vragen in de werkvorm aan en specificeer je ze voor jouw vak. Daarom is de naam ‘handleiding over jezelf’ misschien niet helemaal passend. In dit artikel beschrijf ik de opdracht, de mogelijkheden en deel ik een download die je mag gebruiken in je les of als voorbeeld voor jouw opdracht.
De werkvorm
De werkvorm ‘Handleiding over jezelf’ biedt veel mogelijkheden. Je kunt de opdracht heel simpel uitzetten. Zo kun je leerlingen de opdracht geven om op een blaadje belangrijke zaken over zichzelf te noteren. Dingen waarvan ze het belangrijk vinden dat jij hier van op de hoogte bent. In de praktijk blijkt dit echter niet te werken. Want pubers vinden het over het algemeen niet echt nodig dat jij dingen van ze weet. Of ze vinden het spannend om je te vertellen wat je eigenlijk wel moet weten. Of ze hebben geen idee waar ze moeten beginnen, omdat de opdracht eigenlijk te omvangrijk is. Door de opdracht wat meer te begrenzen en duidelijk aan te geven wat je graag zou willen weten krijg je waarschijnlijk meer over jouw leerlingen te weten. Daarvoor maak je dus een opdracht die je uitdeelt op papier of (als je met een laptop of ipad werkt) via een online omgeving. Door duidelijk vragen te stellen krijg je waarschijnlijk per vraag antwoord. Voor mijn vak vraag ik vaak wel om een samenhangend verhaal te schrijven, maar dit is vaak nog heel lastig.
Voor jongere kinderen is het vaak veel te lastig om op deze manier aan een opdracht te werken. De groot, te vrij en te onduidelijk. In mijn beleving is het zelfs voor brugklassers al een hele opgave om vanuit deze situatie iets op papier te zetten. Voor de jongere leerlingen is het wellicht een idee om een invulblad te maken. De vragen staan hier duidelijk op en de ruimte om te antwoorden is mooi begrensd.
De opdracht
Je bent natuurlijk vrij om zelf vragen te bedenken. Zelf ben ik vooral benieuwd naar hoe een leerling zichzelf zou omschrijven en dus vraag ik de leerlingen meestal om zichzelf te omschrijven in een aantal woorden. Daar hoeven ze dan verder niet op in te gaan, maar het geeft mij later wellicht een aanknopingspunt voor een gesprekje. Ook vind ik het belangrijk te weten wat een leerling al kan en wat hij graag wil leren. In het verlengde daarvan wil ik graag weten welke verwachtingen een leerling heeft van het schooljaar en van mij als docent.
Met deze informatie heb ik wat beknopte informatie verzameld om gedurende het jaar te werken aan de band met mijn leerlingen. Het geeft mij ook een beeld van waar leerlingen in het leerproces staan en hoe zij hier zelf tegenaan kijken. En dat past weer bij de formatieve werkwijze die wij op school hanteren.
Beperkingen
Deze opdracht vind ik zelf altijd erg leuk, maar er zijn wel dingen waar je rekening mee moet houden als je de opdracht vorm gaat geven. Zo is er natuurlijk de AVG en is het niet toegestaan om zomaar alles te vragen en de informatie te bewaren. Daarnaast is het natuurlijk niet de bedoeling dat je zomaar allerlei persoonlijke informatie gaat bevragen. Het is belangrijk hier op te letten en goed na te denken over de inhoud van de opdracht.
Wel kan het zijn dat antwoorden wellicht je interesse wekken of zorgen oproepen. Bijvoorbeeld als een leerling zichzelf in vijf woorden omschrijft en deze zijn alleen maar negatief, dan is het wellicht een goed idee dit in de gaten te houden. Toch moet je hier altijd voorzichtig mee zijn.
Verdieping
Je kunt de opdracht natuurlijk heel goed inzetten als mentor. Maar ook als vakdocent kun je met deze opdracht aan de slag. Bijvoorbeeld om erachter te komen wat de leerlingen al weten over jouw vak. Als docent Nederlands gebruik ik een dergelijke opdracht ook vaak om mijn leerlingen beter te leren kennen. De uitwerking van de opdracht geeft mij echter ook informatie over andere zaken. Ze krijg ik informatie over of leerlingen zinnen kunnen formuleren en of ze de werkwoordspelling onder de knie hebben. Ook geeft de opdracht, wanneer handgeschreven, mij een beeld van het handschrift.
Werkblad
Om een beeld te geven van hoe een opdracht eruit kan zien heb ik een werkblad gemaakt. Je download het werkblad hier: Handleiding over mijzelf
Je mag het werkblad gebruiken, ik vind het leuk om je ervaringen te horen. Je mag het blad ook gebruiken om te gebruiken als voorbeeld voor je eigen opdracht.
Meer leren over lesopbouw én werkvormen? Bekijk de cursus Lesopbouw en Activerende werkvormen. Of bekijk De Lerarenwaaier Werkvormen!
