Onlangs vroeg ik op Instagram en Facebook wie het spannend vindt om beoordeeld te worden. De antwoorden wisselden, maar toch bleek de meerderheid het spannend te vinden om een leidinggevende in de les te hebben te beoordeling van die les. Ik vroeg ook naar de reden van deze spanning. Waarom het spannend is om beoordeeld te worden en wat je er aan kunt doen om die spanning onder controle te houden lees in dit artikel: hoe overleef je beoordelingslessen.
Iemand in de les
Toen ik net begon als docent en werkte op een vmbo, had ik regelmatig iemand in de les. De redenen waren wisselend en hadden vaak niet eens met mij persoonlijk te maken. Zo kwamen collega’s regelmatig bij elkaar in de les om te kijken, tips te geven of te leren. Of er kwam iemand een kind observeren of een situatie tussen leerlingen. En natuurlijk kwam er wel eens iemand vanuit mijn studie meekijken of ter functionering of beoordeling. Heel lang heb ik dat als vervelend ervaren. Niet zozeer vanwege die mensen, maar meer vanwege mij. Ik voelde mij altijd erg bekeken. Het is net of er een vreemde in je huis loopt. Althans, zo voelde het voor mij. Ik maakte (en maak nog steeds) van mijn klas een veilige plek en dan kwam daar iemand ‘van buiten’ naar binnen.
Beoordelingslessen
Met beoordelingslessen vond ik het niet alleen vervelend, ik vond het ook echt heel spannend. Als perfectionist heb ik graag alles onder controle. En hoewel ik in mijn les goed om kan gaan met het feit dat dingen toch vaak ook anders kunnen lopen en hier goed op kan reageren en inspelen, voelde dat voor de ogen van mijn leidinggevenden dan als falen. Ik was altijd bang dat ik ineens zelf niet meer wist hoe de stof in elkaar zat, dat ik een black-out zou krijgen of dat de leerlingen die altijd lief waren ineens met stoelen zouden gaan gooien. Nu weet ik dat die angst op zich begrijpelijk is, maar ook nergens voor nodig!
Spanning
Natuurlijk zijn er altijd mensen die (zeggen dat ze) geen spanning voelen bij toetsen, examens en dus ook niet bij beoordelingen. Dat is heel fijn voor die mensen, maar daar heb jij natuurlijk niks aan! Veel fijner is het denk ik om te horen dat er veel meer mensen zijn die het spannend vinden om beoordeeld te worden. In mijn rondvraag bij andere docenten kwamen daar de volgende redenen bij naar voren:
- Bang dat ik iets fout doe.
Dit varieerde van de stof vergeten, een black-out krijgen tot het digibord niet aan kunnen krijgen. - Bang dat de leerlingen anders doen
Veel docenten gaven aan dat ze bij een beoordeling de angst hebben dat leerlingen zich ineens anders gaan gedragen dan ze normaal gesproken doen. - Bang dat de omgeving niet meewerkt
En dan gaat het met name om een onverwachte lokaalwisseling of een andere roosterwijziging of het wifi-netwerk dat ineens plat ligt.
Dit zijn allemaal begrijpelijk angsten en ook allemaal dingen waar je eigenlijk niet eens echt vat op kunt hebben of krijgen. Als een van die dingen zich voordoet, dan kun je daar dus in feiten eigenlijk heel weinig aan doen.
Tja, dat is misschien niet helemaal wat je als (startende) docent wil horen. Tijdens een beoordelingsles kan er van alles misgaan en daar kun jij niks aan doen. Punt. Dat dat is, naar mijn mening, ook zo. Maar dat betekent niet dat ik geen tips voor je heb.
Hoe overleef je beoordelingslessen
Ok, er zijn dus een heleboel factoren die tijdens een beoordelingsles mis kunnen gaan of anders kunnen lopen waardoor ze effect hebben op jouw les. En op een heleboel van die factoren heb jij geen invloed. Dus wat nu?
Tip 1: concentreer je op datgene waar je wel invloed op hebt
Als je normaal gesproken lesgeeft, dan kunnen de bovenstaande zaken net zo goed gebeuren. Tijdens iedere willekeurige les kan de wifi ermee ophouden. Of er kan iets gebeurd zijn in de pauze waardoor leerlingen jouw les drukker binnenlopen dan je gewend bent. Of je hebt een drukke week, wilt beginnen aan de les en bent ineens kwijt wat je ook alweer wilde bespreken. Maar waarom is het dan niet erg? En op welke manier handel je als dit je overkomt in een ‘gewone’ les? Hoewel je al die genoemde zaken niet kunt beïnvloeden, heb je wel invloed op jouw eigen handelen! Zonder dat je het echt doorhebt ben jij dagelijks bezig dit soort brandjes te blussen en als jij doet wat je altijd doet en tijdens een beoordelingsles laat zien dat je in staat bent die brandjes te blussen, dan ben je gewoon heel goed bezig!
Tip 2: besef dat je met mensen werkt
En met mensen werken betekent dat iedere dag anders is. Neem daar nog eens bij dat je werkt met hormoonbommen (de leerlingen) en niet een, maar wel dertig per klas. En als je dan ook nog accepteert dat je zelf geen robot bent, dan ben je op de goede weg. Eigenlijk wil ik zeggen: wees niet te hard voor jezelf. Lesgeven is nooit hetzelfde. De ene les kan vlekkeloos verlopen en de volgende les voel je ineens weerstand. Dat kan, dat is prima. Het gaat erom hoe jij daar mee omgaat. Kan jij uitleggen waarom je de keuzes die je maakte gemaakt hebt? Dan is het goed. De les zelf is een observatie en tijdens het nagesprek (wat in mijn ogen altijd moet plaatsvinden) kan je bepaalde zaken in perspectief zetten.
Tip 3: bedenk dat jouw leidinggevende het beste met jou voor heeft
Normaal gesproken zou het zo moeten zijn dat jouw leidinggevende er niet op uit is om de beoordelingsles te gebruiken om aan te tonen dat jij niet geschikt bent voor wat je doet. Mocht je wel het idee hebben dat dit zo is, dan zou ik dit voor de beoordeling (hoe moeilijk ook) aankaarten. Je moet namelijk wel het gevoel hebben dat je een eerlijke kans krijg om te laten zien wat je kan. Maar zoals gezegd, over het algemeen kan je er vanuit gaan dat leidinggevende een positief doel voor ogen heeft.
Tip 4: zie kritiek niet als een aanval
Een beoordeling is er nu eenmaal voor om te kijken of je voldoet aan de eisen die de school stelt aan zijn docenten. Omdat lesgeven in principe de basis van je taken vormt is het natuurlijk logisch dat er wordt gekeken tijdens een of meerdere lessen. In een nagesprek krijg je als het goed is te horen wat er allemaal goed is gegaan. En als je geluk hebt krijg je ook te horen wat er beter kan! Als je geluk hebt? Ja! Ik ben namelijk van mening dat je niets leert van alleen een pluim. Er moet altijd iets te leren zijn. En als je een goede leidinggevende hebt, dan zal hij of zij jou dat ook op een opbouwende manier vertellen. Natuurlijk wil je het graag goed doen, maar het is ook prettig om te weten waar je nog in kunt verbeteren. Hoe je dingen anders kunt aanpakken om nog meer leerrendement uit je lessen te halen of om je klassenmanagement beter op orde te krijgen. Wellicht krijg je wel een coach aangeboden of mag je een opleiding volgen, zodat jij die punten kunt ontwikkelen. Dat is niet negatief, dat is een leerproces en dat is heel waardevol! Zelf zou ik me sterk gaan afvragen of mijn leidinggevende echt ook voor mij heeft als hij alleen maar zegt hoe goed ik het doe.
Bonustip: je beoordeling draait niet alleen om jouw les
Gaat je les echt helemaal fout? Dan nog is er niet direct reden tot paniek. Het is natuurlijk balen als het precies op het moment dat het moet gebeuren helemaal misloopt. Maar bedenk ook dit. Jouw beoordeling kan onmogelijk afhangen van die enkele les. Als het goed is worden ook je collega’s uit de sectie gevraagd naar jouw functioneren. Daarnaast is het heel gebruikelijk om leerlingenquêtes af te nemen. Tenslotte is er een algemeen beeld ontstaan van jou de afgelopen maanden. Stuur je vaak leerlingen uit de klas? Doe je actief mee aan vergaderingen? Hoe ga je om met je taken? En hoe ga je om met je collega’s? Al die dingen bij elkaar tellen mee in je beoordeling.
Mijn ervaring
In het verleden vond ik mensen in mijn les dus heel erg vervelend. Inmiddels is dat niet meer zo. Juist het feit dat er zo regelmatig mensen in mijn les zijn komen kijken heeft er voor gezorgd dat ik het niet meer als vervelend ervaar. Je zou kunnen zeggen dat je er dus aan gaat wennen als het maar vaak genoeg gebeurt. Inmiddels nodig ik zelfs graag mensen uit om te komen kijken, bijvoorbeeld mensen die overwegen het onderwijs in te gaan.
Ook beoordelingen vind ik niet meer zo spannend als voorheen. Alhoewel ook ik nog steeds het gevoel heb dat het dan allemaal moet gebeuren en er dus wel een zwaardere lading op die lessen ligt voor mij. Dat heeft niet zozeer te maken met de persoon die in mijn les zit, maar wel met het feit dat ik een enorme perfectionist ben. Daar ligt voor mij nog een leerpuntje. Wel is het zo dat ik sommige (type) mensen prettiger vind om in de les te hebben dan andere. Dat is persoonlijk en dat is ergens ook niet heel gek. Je kunt nu eenmaal beter met de een dan met de ander!
Gelukkig is mijn ervaring met beoordelingen en beoordelaars altijd positief geweest. Ik heb altijd veel gehad aan de feedback die ik kreeg. Ik ben daar ook altijd mee aan de slag gegaan om nog beter te worden in mijn vak.
Waar ik overigens zelf misschien nog wel de meeste waarde aan hecht is de mening van mijn leerlingen. Want uiteindelijk sta ik niet les te geven voor mijn leidinggevende, maar voor mijn leerlingen en wil ik graag dat zij tevreden zijn over hoe zij les van mij krijgen.
Op zoek naar meer handvatten als startende docent?
Lees mijn boek ‘Opeens weet je het… je wordt leraar! Hierin neem ik je mee in het echte docentenleven en vertel ik je over de verschillende sectoren, opleidingsmogelijkheden, tips om te starten in het onderwijs, lesopbouw, begeleiding en meer. Met recht een praktische leidraad!
Overweeg je de overstap naar het onderwijs, maar wil je graag eens sparren met iemand voordat je die keuze maakt? Of wil je weten welke opties je hebt om deze overstap te maken? Boek dan een studiekeuzegesprek om hier dieper op in te gaan!
Reserveer de training Startende docenten coachen waarin ik docenten en teamleiders leer op welke wijze startende docenten effectief kunnen worden geholpen tijdens de eerste jaren van hun schoolcarrière. Of kies voor een intervisietraject met alle startende docenten op uw school.
Niet tevreden over het traject dat u startende docenten aanbiedt op het moment dat ze bij u komen werken? Ik denk graag mee in de ontwikkeling van een nieuw traject!
Wil je dat ik kom vertellen over starten in het onderwijs naar aanleiding van mijn boek? Boek dan een boeklezing!
